Marcello Bacciarelli, "Hołd pruski"
Prezentujemy kolejne wyniki sondy, w której poprosiliśmy współpracujących z Ośrodkiem Myśli Politycznej naukowców i publicystów o wskazanie tych decyzji z dziejów politycznych Polski, które szczególnie zaważyły na jej losach, a były tylko jedną z możliwych do wybrania opcji. Niektóre z nich są doskonale znane, o innych pamiętają już tylko badacze i pasjonaci historii. Ich wybór jest subiektywny i nie ma na celu stworzenia żadnego kanonu ‘przełomowych wydarzeń’, ani napisania historii alternatywnej. Przypominając je, chcemy przede wszystkim zachęcić do analizy i rozważania polskich dziejów politycznych, są one bowiem niezwykle ciekawe i inspirujące, o czym coraz częściej zdajemy się zapominać. Jesienią wiele spośród wskazanych w sondzie ich wątków będzie przedmiotem dyskusji na zorganizowanych przez OMP konferencjach, do udziału w których zaprosimy Państwa niedługo po wakacjach.
Przedstawiamy typy prof. Tomasza Gąsowskiego z Instytutu Historii UJ, który sugeruje poddanie pod rozwagę kilku punktów zwrotnych polskiej historii. W przypadku każdego z nich możliwe były alternatywne scenariusze rozwoju wydarzeń, niekiedy równie realne, jak te, które – często jedynie wskutek decyzji podejmowanych przez poszczególne kluczowe wówczas postacie polskiej polityki – zostały ostatecznie wcielone w życie. Warto zastanowić się, jakie racje przemawiały za każdą z opcji i czy wybrano rzeczywiście tą właściwą, względnie uchroniono się przed wielkim błędem, nie decydując się na inną.
1. Polscy władcy oraz elity świeckie stosują się do praktyki wszystkich średniowiecznych państw chrześcijańskiej Europy i zamykają granice przed Żydami (a działoby się to już od wieku XIII). Polska ma zupełnie inny charakter społeczny i gospodarczy, a zatem i polityczny.
2. Królowa Jadwiga (inaczej niż Wanda) wybiera Niemca i zamiast za Władysława Jagiełłę wychodzi za Wilhelma Habsburga, z którym była już zresztą zaręczona. Polska zostaje inaczej usytuowana geopolitycznie.
3. Zygmunt Stary i jego doradcy zamiast odbierać hołd pruski, decydują się w 1525 r. na likwidację resztek państwa krzyżackiego.
4. Królewicz Władysław za radą hetmana Żółkiewskiego przyjmuje prawosławie i obejmuje tron moskiewski.
5. U schyłku XVIII wieku nie dochodzi do skutku Sejm Wielki, nie zostaje zatem uchwalona Konstytucja 3 maja. Okrojona nieco (najgorzej na południu) po I rozbiorze Rzeczpospolita, egzystuje bez większych wstrząsów aż do napoleońskiej burzy (nie wybucha chociażby powstanie kościuszkowskie). W konsekwencji Polacy występują razem z Rosją przeciw Napoleonowi.
6. Noc listopadowa 1830 r., to ledwie parogodzinny incydent, stłumiony przez rosyjskie i polskie oddziały wierne Konstantemu, który nie ucieka z Warszawy. Królestwo Kongresowe dalej istnieje, wciąż posiada autonomię i rozwija się jak w poprzednich latach, nie ma też Wielkiej Emigracji.
7. W latach 1919/1920 Józef Piłsudski decyduje się wesprzeć “białą” Rosję w walce z “czerwoną”. Bolszewicy zostają pobici, być może nawet całkowicie zniszczeni lub to ich resztki chronią się na Krymie (który był ostatnim bastionem “białych”).
8. Pod koniec lat 30-tych Polska przyjmuje propozycje Hitlera. Może co prawda dojść do przewrotu politycznego lub buntu wojska, ale nie jest to przesądzone.
9. 16 września 1939 r. po klęsce w bitwie nad Bzurą kampania jest operacyjnie przegrana i Polska już wtedy kapituluje przed Niemcami.
10. W grudniu 1941 r., Sikorski i Stalin na Kremlu ustalają wstępnie nową linię graniczną.
11. W kwietniu 1943 r. rząd polski, który z grubsza jest już zorientowany co do zbrodni katyńskiej, nie podejmuje żadnych samodzielnych kroków. Dochodzi wtedy do buntu wojska i obalenia Sikorskiego, ale może stosunki z ZSSR nie zostają zerwane, zaś w Teheranie wschodnia granica jest mocno korygowana, ale Lwów lub Wilno pozostają po stronie polskiej.
12. Rząd polski na emigracji i władze krajowe znają ustalenia teherańskie. Nie ma akcji “Burza” i Powstania Warszawskiego.
13. W październiku 1956 r. wybucha w Polsce powstanie będące reakcją na wcześniejszą kapitulację przed Sowietami.