Adam Krzyżanowski (1873-1963)

Adam Krzyżanowski (1873-1963), prawnik i ekonomista, ur. się 19 stycznia 1873 r. w Krakowie, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskując stopień doktora w 1894 r. W latach 1896-1914 wykładał w Wyższej Szkole Handlowej, po uzyskaniu habilitacji na Wydziale Prawa UJ w zakresie ekonomii (1908) przechodząc kolejne szczeble kariery naukowej aż do stopnia profesora zwyczajnego (1916). Współpracował m.in. z W. L. Jaworskim i S. Estreicherem w krakowskim Klubie Społecznym związanym z namiestnikiem Galicji M. Bobrzyńskim, a w czasie I wojny światowej w Naczelnym Komitecie Narodowym. W okresie międzywojennym należał do czołowych popularyzatorów liberalizmu ekonomicznego i krytyków etatystycznej polityki kolejnych rządów. Obok prac teoretycznych z zakresu ekonomii ("Założenia ekonomiki", 1919; "Nauka o pieniądzu i kredycie", 1919; "Bierny bilans handlowy", 1928; "Dolar i złoty", 1935) pozostawił również prace uwzględniające problematykę szeroko rozumianej myśli politycznej ("Socjalizm a prawo natury", 1911; "Pauperyzacja Polski współczesnej", 1925; "Rządy marszałka Piłsudskiego", 1927, nade wszystko zaś "Chrześcijańska moralność polityczna", 1948). Krzyżanowski poparł przewrót majowy, w latach 1928-31 był nawet posłem na Sejm z listy BBWR; zrzekł się jednak mandatu na znak protestu przeciw narastającym w obozie sanacyjnym tendencjom autorytarnym. W listopadzie 1939 r., wraz z grupą profesorów UJ, został aresztowany przez Niemców i osadzony na kilka miesięcy w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Zwolniony w lutym 1940 r., prowadził wykłady na tajnych kursach UJ i redagował konspiracyjny „Dziennik Polski”. W 1945 r. uczestniczył w konferencji moskiewskiej poświęconej utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej; był posłem do KRN i Sejmu Ustawodawczego. W 1948 r. został usunięty z UJ, a rok później zrzekł się mandatu poselskiego. Do pracy na Uniwersytecie wrócił na krótko w 1957 r. Zmarł 29 stycznia 1963 r. w Krakowie. Ośrodek Myśli Politycznej wznowił w 2001 r. "Chrześcijańską moralność polityczną", zaś w 2006 wydawnictwo Arcana wydało pracę "Raj doczesny komunistów", pisaną przez Krzyżanowskiego w latach 50., która w PRL nie mogła ukazać się z powodu antykomunistycznej wymowy.

Książki:

Chrześcijańska moralność polityczna