Bartosz Kaczorowski
Franco i Stalin. Związek Sowiecki w polityce Hiszpanii w okresie drugiej wojny światowej

Nieczęsto w historii stosunków międzynarodowych zdarzało się, by za swojego największego wroga dany rząd uznawał państwo oddalone odeń o kilka tysięcy kilometrów. Taka sytuacja wystąpiła jednak w przypadku Hiszpanii generała Francisco Franco, która w okresie drugiej wojny światowej prowadziła skrajnie antysowiecką politykę. Moskwa była konsekwentnie traktowana przez Madryt jako niebezpieczeństwo nie tylko dla jego niezależności i dla władzy obozu narodowego, ale także dla dalszych losów europejskiej cywilizacji. Stanowisko to wynikało zarówno z ideowego antykomunizmu najważniejszych postaci hiszpańskiej sceny politycznej, jak i z silnego poczucia zagrożenia ze strony państwa Józefa Stalina oraz inspirowanego przez nie ruchu komunistycznego. Hiszpański antykomunizm wyraźnie utrudniał relacje z zachodnimi sojusznikami ZSRR, doprowadzając do wielu sporów w kontaktach z Wielką Brytanią czy Stanami Zjednoczonymi i przyczyniając się w końcu do izolacji międzynarodowej kraju Franco.
Autor, biorąc pod uwagę te kwestie, podjął w prezentowanej książce próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, jakie motywy kierowały generałem Franco, by problem sowiecki podnosić tak często w relacjach z członkami Wielkiej Koalicji i tym samym doprowadzać do pewnego ochłodzenia w stosunkach z Waszyngtonem i Londynem. Czy była to tylko obawa przed ponowną próbą rozszerzenia na Hiszpanię wpływów sowieckich? Czy też Franco w ekspansji komunizmu widział nie tyle zagrożenie dla własnego kraju, ile dla całej Europy i problem ten traktował nie tylko w kategoriach partykularnych, ale i powszechnych? Czy nieprzejednany stosunek do Związku Sowieckiego wynikał jedynie z chłodnej politycznej analizy czy też zawierał w sobie pierwiastek irracjonalny, metafizyczny czy wręcz religijny?

Spis treści

Wstęp

Rozdział I.
Od wojny domowej do wybuchu drugiej wojny światowej
1.1. Związek Sowiecki i wojna domowa w Hiszpanii
1.2. Hiszpania wobec paktu Ribbentrop–Mołotow
1.3. Wybuch drugiej wojny światowej
1.4. Madryt wobec agresji 17 września
1.5. Hiszpańska propozycja mediacji
1.6. Wnioski

Rozdział II.
Hiszpania wobec Moskwy w okresie funkcjonowania sojuszu niemiecko-sowieckiego (1939–1941)
2.1. Sytuacja polityczna Europy Środkowo-Wschodniej bezpośrednio po zakończeniu kampanii polskiej
2.2. Hiszpania i wojna zimowa
2.3.Business as usual?
2.4. Sowiecka ekspansja w czerwcu 1940 r
2.5. Polityka zagraniczna Madrytu na przełomie 1940 i 1941 r.
2.6. Wnioski.

Rozdział III.
Hiszpania wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej (do września 1942 r.)
3.1. Narodziny Błękitnej Dywizji
3.2. Międzynarodowe aspekty wysłania na front Błękitnej Dywizji
3.3. Motywy wysłania ochotników na front wschodni
3.4. Beligerancia moral
3.5. Pierwsze wątpliwości
3.6. Wywiad przeciwko Sowietom – działalność Pedro Prata y Soutza
3.7. Upadek Ramóna Serrano Suñera
3.8. Wnioski

Rozdział IV.
Epoka Francisco Gómeza Jordany (wrzesień 1942–sierpień 1944)
4.1. Hiszpania wobec zmian sytuacji międzynarodowej w 1942 r.
4.2. Założenia teoretyczne Planu D
4.3. Wizyta Myrona Taylora w Madrycie
4.4. Dyskretny antykomunizm Bloque Ibérico
4.5. Realizacja Planu D
4.5.1. Negocjacje z Wielką Brytanią
4.5.2.Negocjacje z państwami neutralnymi
4.5.3. Negocjacje z sojusznikami Niemiec
4.5.4. Negocjacje ze Stolicą Apostolską
4.5.5. Negocjacje z Trzecią Rzeszą
4.6. Wycofanie z frontu Błękitnej Dywizji
4.7. Od Teheranu do Normandii
4.8. Wnioski

Rozdział V.
Hiszpania wobec sowieckich zwycięstw w II połowie 1944 r.
5.1. Memorandum Luisa Carrero Blanco
5.2. Sowiecka ofensywa na Bałkanach
5.3. List Franco do Churchilla
5.4. Odpowiedź Londynu
5.5. Wnioski

Rozdział VI.
Siempre enemigas – Madryt versus Moskwa w ostatnich miesiącach wojny – kontynuacja wzajemnej wrogości
6.1. Jałta w oczach Madrytu
6.2. Związek Sowiecki wobec opozycji antyfrankistowskiej
6.3. Konferencja w San Francisco
6.4. Polityka zagraniczna Hiszpanii w ostatnich tygodniach wojny
6.5. Konferencja w Poczdamie
6.6. Wnioski
Zakończenie
Bibliografia
Franco and Stalin. The Soviet Union in Spain’s policy during World War II. Summary
Indeks

Książka wydana wraz z Wydawnictwem Uniwersytetu Łódzkiego - wydawnictwo.uni.lodz.pl



Bartosz Kaczorowski - Adiunkt w Katedrze Historii Powszechnej Najnowszej Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się historią Półwyspu Iberyjskiego oraz dyplomacją lat 1939-1945. Laureat stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Nagrody Naukowej Fundacji Uniwersytetu Łódzkiego. Stypendysta Universidad de Granada oraz Universitat Rovira i Virgili w Tarragonie. Autor książki „Churchill i Franco. Hiszpania w polityce Wielkiej Brytanii w okresie drugiej wojny światowej” (2014). Publikował m.in. w „Dziejach Najnowszych”, „Glaukopisie”, „Acta Universitatis Lodzienzis”, „Cuadernos de Historia Contemporánea”.