Opracowanie New Direction. The Foundation for European Reform, powstałe we współpracy z Ośrodkiem Myśli Politycznej

Wstęp (całość analizy do pobrania w PDF - http://omp.org.pl/pokazZalacznik.php?idZalaczniki=29)

Pozycja Gazpromu traci na znaczeniu na rzecz innych dostawców gazu ziemnego do Europy w sytuacjach, gdy na rynku pojawia się nadwyżka gazu ziemnego. Jednak w czasie gdy rynek gazu jest rynkiem sprzedającego, rosyjska spółka w pełni wykorzystuje fakt posiadania olbrzymich złóż oraz kontrolę nad infrastrukturą gazową w Europie do umocnienia swojej pozycji rynkowej i wywierania wpływu na gospodarki najbardziej uzależnionych od jej dostaw krajów w Europie.

Nadwyżka gazu ziemnego, która pojawiła się w Europie w 2008 i 2009 roku pokazała niekonkurencyjność Gazpromu dla odbiorców gazu w Europie w porównaniu do innych tradycyjnych dostawców oraz wobec producentów gazu skroplonego. Sytuacja trwałego niedoboru gazu ziemnego jest stanem postrzeganym przez rosyjskie spółki jako zgodny z ich żywotnym interesem oraz strategią polityczną Federacji Rosyjskiej. Tylko w takiej sytuacji bowiem Federacja Rosyjska, która sprzedaje gaz ziemny na podstawie długoterminowych kontraktów indeksowanych do ropy naftowej, uzyskuje potężne narzędzie wywierania wpływu na te kraje, które uzależnione są od importu gazu ziemnego.

We współczesnym świecie samowystarczalność energetyczna państwa jest ściśle związana z jego polityczną i gospodarczą suwerennością. Ta zależność jest jeszcze bardziej widoczna w Europie zaopatrującej się w gaz ziemny u największego światowego eksportera – Federacji Rosyjskiej. Federacja Rosyjska traktuje jednak swoje surowce również jako istotny instrument prowadzenia swojej polityki zagranicznej i umacniania wpływów w świecie.

Analizując wpływ działań Kremla i największych spółek rosyjskich na procesy decyzyjne podejmowane przez poszczególne kraje członkowskie UE, jak i samą administrację w Brukseli widać, że od co najmniej dekady, cele rosyjskiej polityki zagranicznej w Europie są z dużą konsekwencją realizowane przy pomocy potężnego narzędzia, jakim jest polityka surowcowa.

Reakcje przedstawicieli Gazpromu i Kremla na informacje o potencjale wydobywczym niekonwencjonalnych źródeł gazu ziemnego (gaz łupkowy) w Europie, podobne reakcje na zmiany na światowym rynku LNG w kontekście obniżek cen gazu czy wreszcie na zapisy Trzeciego Pakietu Energetycznego wdrażanego właśnie w UE, są warte uwagi. Ich wspólnym mianownikiem jest wyraźna chęć do zwiększenia zapotrzebowania na gaz ziemny w Europie przy równoczesnym ograniczeniu potencjału Europy do zaopatrywania się w surowiec z innych źródeł.

Kolejną bardzo poważną sprawą jest fakt, że nie wszyscy decydenci w Unii Europejskiej zdają sobie sprawę z długoterminowych konsekwencji rozstrzygnięć polityki UE w obszarze energii i tzw. ochrony klimatu.

Niniejsze opracowanie jest próbą pokazania związku między konkretnymi rozstrzygnięciami politycznymi na forum UE a ich wpływem na gospodarkę i w dalszej konsekwencji również sytuację polityczną w Europie w sytuacji, gdy jeden z największych dostawców energii do Europy traktuje swoje dostawy nie tylko w kategoriach ekonomicznych, ale również jako jedno z głównych narzędzi prowadzenia swojej polityki.