Wybór tekstów o polityce międzynarodowej autorstwa Aleksandra Wielopolskiego, Maurycego Mochnackiego, Waleriana Kalinki, Wojciecha Dzieduszyckiego, Maurycego Manna, Stanisława Koźmiana, Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Klaczki, Romana Dmowskiego, Władysława Sikorskiego, Adolfa Bocheńskiego, Ignacego Matuszewskiego i innych czołowych polityków i myślicieli okresu zaborów i II RP. Ich rozważania ukazują, jak zmieniało się położenie sprawy polskiej w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Pokazują, jak ewoluowała w tym czasie polityka europejska, jak swoje interesy w grze międzynarodowej realizowały mocarstwa – Niemcy, Rosja, Wielka Brytania, Francja – i co z tego wynikało dla słabszych państw i narodów. Zarazem ukazują niezmienne mechanizmy i zasady polityczne, których dostrzeżenie i dobre zrozumienie jest wciąż aktualną lekcją politycznego myślenia.

„[…] kiedy powtarzano sobie w Polsce, że póty w Europie pokoju nie będzie, póki ktoś Polski nie wskrzesi, zamykano sobie samochcąc oczy przed oczywistością, bo nigdy wpierw tak długiego pokoju nie było w Europie, jak pokój, który nastał po upadku Wielkiego Napoleona, a ten pokój nie opierał się na niczym innym, jak na wspólnictwie trzech mocarstw w dziele rozbiorowym, na wspólnym ich interesie utrzymania stworzonego w Polsce stanu terytorialnego”. (Wojciech Dzieduszycki)

„Inne, szczęśliwsze pod względem położenia narody mogą sobie pozwalać na fałszywe kroki polityczne, nawet na wstrząśnienia wewnętrzne, z tym spokojnym przeświadczeniem, że, cokolwiek bądź by się stało, byt ich nie może być zakwestionowany. Polska inaczej, każde wstrząśnienie, zatarg czy wojna stawia przed nią zagadnienie jej bytu, a to właśnie dzięki wyjątkowemu położeniu geograficznemu”. (Stanisław Bukowiecki)

„Sprawy międzynarodowe tak się wikłają, interesy polityczne i ekonomiczne państw tak się krzyżują i tak komplikują, że najdziwniejsze na pozór kombinacje stają się możliwe”. (Jan Ludwik Popławski)

***
SPIS TREŚCI



Jacek Kloczkowski, Wstęp 7

Aleksander Wielopolski
Nota podana lordowi Palmerston przez posłannika Polski w marcu 1831 r 19

Maurycy Mochnacki
O polityce wschodnio-południowej gabinetu petersburskiego 41

Walerian Kalinka
Polityka zagraniczna Rosji 50

Stanisław Egbert Koźmian
Anglia i Polska 66

Wojciech Chrzanowski
Nota o Rosji i Wschodzie podana rządowi angielskiemu w październiku 1835 r. 80
O potrzebie baczności nad działaniami Rosji Memoriał podany rządowi angielskiemu w marcu 1838 r. 85

Adam Jerzy Czartoryski
Odbudowanie Polski a polityka europejska List polityczny 92

Wojciech Dzieduszycki
O wojnie krymskiej 99

Maurycy Mann
Wojny lokalizowane 115

Julian Klaczko
Wyprawy nad Wisłę i Elbę O polityce Bismarcka i krótkowzroczności Europy 127

Stanisław Koźmian
Sprawa polska a interesy europejskie 144
Wojna francusko-pruska a polityka Austro-Węgier 148

Leon Chrzanowski
Znaczenie i istota sprawy wschodniej 170

Józef Kleczyński
„Do broni!” 180

Julian Dunajewski
O kwestii wschodniej 198

Jan Ludwik Popławski
Podwójna polityka 211

Bolesław Koskowski
Niebezpieczeństwo niemieckie 221

Roman Dmowski
Współzawodnictwo Niemiec z Anglią 231

Jan Tarnowski
Anglia a Francja i Polska 251

Tadeusz Kutrzeba
Dążność Rosji do morza 261

Stanisław Bukowiecki
Ogólne położenie międzynarodowe Polski 267

Aleksander Skrzyński
Ogólne położenie polityczne 286

Leon Kozłowski
O porozumienie francusko-niemieckie 302
O politykę słowiańską 305

Władysław Sikorski
Powszechny charakter przyszłej wojny 310
Polska a Francja a porozumienie z Rzeszą Niemiecką i projekt federacji europejskiej 312

Adolf Bocheński
Niebezpieczeństwo sojuszu polsko-niemieckiego 329

Ignacy Matuszewski
Rosja wobec Polski i innych państw 343

Przypisy 365

Indeks osób 414

***
Zadanie publiczne współfinansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Wsparcie wymiaru samorządowego i obywatelskiego polskiej polityki zagranicznej 2018”.