Antoni Zygmunt Helcel
O prawdziwym i fałszywym konserwatyzmie. Wybór pism

Wybór tekstów jednego z prekursorów polskiego konserwatyzmu, analizującego teoretyczne dylematy tego nurtu myśli politycznej i kreślącego obraz polityki austriackiej w Galicji oraz idei dominujących wśród polskich myślicieli jego epoki.



Antoni Zygmunt Helcel (1808-1870) - Antoni Zygmunt Helcel, Prawnik, historyk, polityk i publicysta. Urodził się 2 XI 1808 r. w Krakowie, w spolszczonej rodzinie niemieckiego pochodzenia. Ukończył Liceum św. Anny (1823) i Wydział Praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując tytuł doktora obojga praw w r. 1828; studia kontynuował w Niemczech, gdzie słuchał wykładów m.in. K.F. von Savigny'ego. Walczył w powstaniu listopadowym, a po jego upadku pracował jako bezpłatny nauczyciel historii prawa polskiego w UJ, zaś po zwolnieniu - wraz z P. Popielem, K. Świdzińskim i A. Wielopolskim - opracował skierowany do rządów zaborczych memoriał w obronie uczelni. Założywszy drukarnię, przez dwa lata wydawał Kwartalnik Naukowy (1835-36). W 1837 był deputowanym na sejm krakowski, w 1846 został sekretarzem ministerstwa spraw wewnętrznych w zreformowanym rządzie Tyssowskiego. Dwa lata później organizował zjazd wrocławski, którego celem było utworzenie ogólnopolskiego rządu tymczasowego i uczestniczył w kongresie słowiańskim w Pradze, zainteresowany ideą konfederacji Słowian w ramach monarchii Habsburgów (był m.in. autorem projektu adresu do cesarza). W kolejnych latach został członkiem Rady Miejskiej w Krakowie, sejmu austriackiego i Towarzystwa Rolniczego, a także zastępcą profesora (1848-50), profesorem historii prawa polskiego. W 1852, po zaostrzeniu kursu wobec polskich urządzeń w Galicji, podał się do dymisji ze stanowiska profesora. W latach 1857-59, będąc przewodniczącym Oddziału Nauk Moralnych Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, wespół z J. Lubomirskim głosił potrzebę przekształcenia go w Akademię Umiejętności. W tym okresie opracował, publikowane poniżej, dwa pisma polityczne. W r. 1860 przygotował memoriał o kwestiach językowych w szkołach galicyjskich oraz ułożył adres, który zawierał program polityczny, zmierzający do autonomii Galicji. W roku kolejnym został posłem na Sejm Krajowy i deputowanym do wiedeńskiej Rady Państwa, lecz z uwagi na zły stan zdrowia złożył po kilku miesiącach oba mandaty. W 1866 sporządził dla premiera Belcrediego memoriał, postulujący reformy zmierzające do pełniejszej autonomii kraju. Ostatnie lata życia, sparaliżowany i tracący wzrok, poświęcił badaniom naukowym, występując jeszcze w 1869 roku w obronie zgromadzeń zakonnych zagrożonych usunięciem z Krakowa i zakładając stowarzyszenie Warownia Krzyża. Zmarł 31 III 1870 r. w Krakowie. Główne prace: Briefe eines polnischen Edelmannes an einen deutschen Publizisten über die jüngsten Ereignisse in Polen und die hauptsächlich bisher nur vom deutschen Standpunkte betrachtete polnische Frage, 1846; Uwagi nad kwestią języka w szkołach i uniwersytetach Galicji i Krakowa, 1860; Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. I, 1856, t. II, 1870; Dawne prawo prywatne polskie, 1874. W 2007 r. OMP wydał wybór pism "O prawdziwym i fałszywym konserwatyzmie".