Czesław Porębski
Umowa społeczna. Renesans idei
Spis treści
Część pierwsza Z DAWNIEJSZEJ HISTORII UMOWY SPOŁECZNEJ Uwagi wstępne O umowie społecznej O teorii decyzji Rozdział I: TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ TOMASZA HOBBESA Motywy i metody filozofowania "Mechaniczna" prawda o człowieku Zaborczy egoizm i przyrodzona pożądliwość Prawa natury Suweren Rozdział II: KONCEPCJA POROZUMIENIA PIERWOTNEGO W DWÓCH TRAKTATACH JOHNA LOCKE'A Rewolucja i Biblia - polemika z Filmerem Stan natury, prawo natury, własność Odejście od stanu natury, porozumienie pierwotne Cele i granice władz społeczności politycznej Losy Dwóch Traktatów i ich interpretacji Rozdział III: UMOWA SPOŁECZNA WEDŁUG JANA JAKUBA ROUSSEAU Moralista czy polityk? Moralna autonomia jednostki a klauzule umowy społecznej Prawodawca: Genewa, Rzym, Sparta Różne interpretacje Rozdział IV: KANTOWSKA KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ Umowa społeczna w Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtg sein, taugt aber nicht für die Praxis Umowa społeczna w Metaphysische Anfangsgründe der Rechtslehre Umowa społeczna a filozofia historii Umowa społeczna a zasady wiecznego pokoju Umowa społeczna na tle filozofii praktycznej Uwagi na zakończenie części pierwszej Część druga Z NOWSZEJ HISTORII UMOWY SPOŁECZNEJ: LATA SIEDEMDZIESIĄTE XX WIEKU Uwagi wstępne Rozdział I: UMOWA SPOŁECZNA I TEORIA DECYZJI W KONCEPCJI SPRAWIEDLIWOŚCI JOHNA RAWLSA Wokół Rawlsa Przedmiot sprawiedliwości Położenie pierwotne Zasłona niewiedzy Okoliczności sprawiedliwości Racjonalność, pojęcie dóbr pierwotnych Poczucie sprawiedliwości Warunki formalne Równość Dwie zasady sprawiedliwości Pierwsze sformułowanie Drugie sformułowanie Trzecie sformułowanie Uzasadnienie wyboru dwóch zasad sprawiedliwości Rozdział II: PAŃSTWO MINIMALNE I SPRAWIEDLIWOŚĆ W UJĘCIU ROBERTA NOZICKA Nozick i renesans filozofii politycznej Legitymizacja państwa minimalnego Państwu mogą przysługiwać tylko minimalne kompetencje - krytyka Rawlsa Państwo minimalne a utopia Rozdział III: SPRAWIEDLIWOŚĆ I TARG. TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI W UJĘCIU DAVIDA GAUTHIER Źródła i cele teorii Gauthier Krytyka (leksykograficznej) zasady różnicy Proporcjonalna (leksykograficzna) zasada różnicy a racjonalność współpracy "Społeczeństwo prywatne" czy "społeczna unia"? Rozdział IV: DWA RODZAJE UMOWY SPOŁECZNEJ W UJĘCIU JAMESA M. BUCHANANA Filozofia polityczna i ekonomia Stan natury według Jamesa Buchanana Państwo protektywne i państwo produktywne Zasady funkcjonowania państwa produktywnego Umowa jednorazowa czy umowa ponawiana? Groźny Lewiatan Uwagi na zakończenie części drugiej Część trzecia ZE WSPÓŁCZESNYCH DYSKUSJI WOKÓŁ UMOWY SPOŁECZNEJ Uwagi wstępne Rozdział I: UMOWA SPOŁECZNA , TEORIA DECYZJI, METAETYKA Wady zasady maksyminowej Teoriodecyzyjna analiza położenia pierwotnego Zasada różnicy a teoria społecznego wyboru Metaetyka w latach pięćdziesiątych "Katedra prozy" filozoficznej Sprawiedliwość jako fairness i teoria gier Geometria moralna? Filozofia moralna, lingwistyka, równowaga refleksji Interpretacja kantowska Rozdział II: KOMUNITARIAŃSKA KRYTYKA Abstrakcyjne przesłanki i rzeczywiści ludzie Granice sprawiedliwości według Michaela Sandela Sfery sprawiedliwości i "złożona równość" Dziedzictwo cnoty a liberalny indywidualizm Rozdział III: UMOWA SPOŁECZNA I POLITYCZNY LIBERALIZM "Rozwidlające się ścieżki" "Liberalizm polityczny" Rawlsa - reakcja na krytykę Modyfikacja zasad sprawiedliwości Sprawiedliwość jako bezstronność a rozumny pluralizm Rozdział IV: METODY FORMALNE, LEGITYMIZACJA PAŃSTWA I GLOBALNE ZNACZENIE TRADYCJI LIBERALNEJ Położenie pierwotne, moralny punkt widzenia a metody formalne Trójkąt: jednostka - grupa - państwo Stopnie i granice wolności Liberalizm, komunitaryzm, "wartości azjatyckie" Uwagi na zakończenie Czesław Porębski - Profesor, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek zarządu Ośrodka Myśli Politycznej. Zajmuje się filozofią społeczną, teorią wartości i etyką. Zainteresowania te znajdują odbicie w jego publikacjach naukowych (m. in. „Umowa społeczna w świetle teorii decyzji” - 1986, „Polish Value Theory” - 1996, „Czy etyka się opłaca?”- 1997, „Umowa społeczna. Renesans idei” - 1999), w esejach (m.in. „Na przykład Szwajcarzy...” – 1994, „O Europie i Europejczykach” - 2000, „Co nam po wartościach?” - 2001), w tłumaczeniach (m. in. F. Brentano, „O źródle poznania moralnego” - 1989, O. Höffe, „Etyka państwa i prawa” - 1992, Ch. Millon-Delsol, „Zasada pomocniczości” - 1995), w odczytach i wykładach gościnnych (m.in. we Fryburgu Szwajcarskim, Grazu i Trydencie). Członek Zarządu Ośrodka Myśli Politycznej oraz rad redakcyjnych „Civitas" (Warszawa) i „Ethical Perspectives" (Leuven). |